Số liệu thống kê mới nhất cho biết trong năm 2023, Việt Nam chi tới 1,4 tỉ USD, khoảng 33.000 tỉ đồng, để nhập 600.000 tấn thịt các loại, chưa kể thịt nhập lậu tràn lan, trong khi người chăn nuôi trong nước điêu đứng vì thua lỗ và sản phẩm ứ động.
Thông thường vào dịp cuối năm, giá heo, bò, gà… sẽ tăng mạnh, nhưng năm nay người chăn nuôi vẫn đang phải bán với giá dưới giá thành.
Nhiều chuyên gia cảnh báo nếu buông lỏng kiểm soát hoạt động nhập khẩu các sản phẩm chăn nuôi, kể cả chính ngạch và nhập lậu thì Việt Nam có nguy cơ trở thành nước nhập khẩu sản phẩm chăn nuôi, thậm chí là “bãi rác” sản phẩm chăn nuôi của các nước.
Ngành chăn nuôi bị “bóp nghẹt” bởi thịt nhập lậu
Thời gian gần đây, chỉ cần gõ cụm từ thịt heo, gà hoặc bò nhập khẩu trên Google hay mạng xã hội Facebook, người dùng có thể thấy tràn ngập các website, bài đăng rao bán thịt heo, bò, gà, trâu được quảng cáo là hàng nhập từ Úc, Mỹ, Canada, Nhật… với mức giá rẻ bất ngờ.
Trong năm 2023, theo thống kê của thanh tra ngành nông nghiệp, lực lượng chức năng đã bắt 131 vụ, thu giữ khoảng 160.000 con gia súc, gia cầm nhập lậu.
Tuy nhiên, ông Phùng Đức Tiến, thứ trưởng Bộ NN&PTNT, cho rằng số lượng thịt nhập lậu trong thực tế có thể lên tới hàng triệu, thậm chí hàng chục triệu con gia cầm, quả trứng lậu, chưa kể lượng trâu, bò, heo sống nhập lậu “ồ ạt” về Việt Nam.
Tại cuộc họp liên quan đến câu chuyện thịt nhập lậu gia súc và gia cầm, do Bộ NN&PTNT tổ chức mới đây, đại diện Tập đoàn Dabaco – “đại gia” chăn nuôi tại miền Bắc – cho biết chăn nuôi trong nước không những gặp khó do giá bán thấp mà còn phải xoay xở để cạnh tranh với thịt ngoại.
Để chống chọi với dịch bệnh, doanh nghiệp này đã tổ chức chăn nuôi theo hướng an toàn, khép kín, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để có giá thành sản xuất thấp nhất.
“Nhưng giá bán vẫn dưới giá thành sản xuất, một phần do thịt nhập khẩu chính ngạch về nhiều, nhưng vấn đề lớn hơn là tình trạng thịt nhập lậu quá nhiều”, vị này chia sẻ.
Chi hàng ngàn tỉ đồng nhập phế phẩm chăn nuôi
Trong 10 tháng năm 2023, Việt Nam đã chi 1,15 tỉ USD để nhập khẩu thịt, sản phẩm từ thịt, trong khi giá trị xuất khẩu các mặt hàng này chỉ đạt 88,95 triệu USD, chưa kể số lượng thịt nhập lậu tràn vào trong nước. Điều này đã khiến thị trường thịt lợn trong nước có biến động, lượng thịt tiêu thụ chậm. Dự báo, Tết Nguyên đán sắp đến, giá thịt lợn khó tăng mạnh, gây khó khăn cho các hộ chăn nuôi.
Thông tin từ Bộ NN&PTNT cho biết trong năm 2023, tổng đàn heo, gà và bò đều tăng với sản lượng thịt các loại đạt 7,79 triệu tấn, tăng hơn 6% so với năm trước.
Ông Nguyễn Văn Thanh, giám đốc HTX chăn nuôi Hòa Mỹ – một trong những đơn vị chăn nuôi heo lớn ở Hà Nội, cho biết trong hơn một năm qua, giá heo xuất chuồng luôn ở mức thấp.
Ngay cả khi Tết Nguyên đán đang cận kề nhưng giá heo hơi vẫn dưới giá thành, người chăn nuôi thua lỗ kéo dài. “Thông thường cuối năm giá sẽ tăng nhưng lượng heo lậu về nhiều, chưa kể nhập lậu nên khó tăng được” – ông Thanh nói.
Ông Nguyễn Xuân Dương, chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, cho rằng với việc nhập sản phẩm chăn nuôi, đặc biệt là nhập lậu, không chỉ người chăn nuôi gặp khó mà người tiêu dùng cũng đối diện với nguy cơ về an toàn thực phẩm.
Từ đầu tháng 1 tới nay trung bình mỗi đêm có từ 6-7 nghìn con lợn thịt từ Campuchia nhập lậu vào Việt Nam thông qua một số cửa khẩu ở các tỉnh miền Đông Nam bộ và biên giới Tây Nam. Số lượng lợn thịt nhập lậu đang chiếm đến 30% sản lượng chăn nuôi trong nước bán ra mỗi ngày. Giá lợn hơi nhập lậu dao động trên dưới 50 nghìn đồng/kg, thấp hơn giá lợn hơi trong nước từ 5-7 nghìn đồng. Lợi nhuận lớn từ việc nhập lậu lợn thịt giá rẻ đang khiến chăn nuôi trong nước gặp rất nhiều khó khăn. Hiện người chăn nuôi đang phải bán dưới giá thành sản xuất.
Hình: Cơ quan chức năng bắt giữ heo nhập lậu.
Trong khi sản phẩm chăn nuôi nhập lậu đều không phải chịu thuế, không được kiểm soát dịch bệnh hay chất cấm, sản phẩm chăn nuôi trong nước lại phải đáp ứng các yêu cầu đảm bảo an toàn thực phẩm.
Theo các chuyên gia, nếu không kiểm soát được nhập khẩu và xúc tiến được xuất khẩu, ngành chăn nuôi sẽ không phát triển, thậm chí không lâu nữa nước ta trở thành nước nhập khẩu chăn nuôi. Không những thế, nguồn lợn thịt nhập lậu này còn gây nguy cơ lây lan dịch bệnh, trong tương lai sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tổng đàn, gây thiếu hụt nguồn cung trong nước. Đặc biệt suốt thời gian qua, ngành chăn nuôi trong nước đã chịu rất nhiều áp lực từ dịch bệnh khiến giá lợn hơi bán ra dưới giá thành sản xuất. Người chăn nuôi bị thua lỗ, thậm chí nhiều trang trại, hộ chăn nuôi đã phải giảm đàn hoặc ngưng sản xuất.
Bởi từ năm 2026-2027, theo các hiệp định thương mại tự do (FTA), thuế nhập khẩu các loại thịt heo, bò, gia cầm… chỉ 0%, ngành chăn nuôi Việt Nam sẽ càng gặp nhiều khó khăn hơn. Điều đáng nói là sản phẩm về Việt Nam toàn là phế phẩm, đầu, cổ, cánh, lòng mề, gà mái đẻ loại thải…”, một chuyên gia nói.
Phải chặn nhập lậu, siết tiêu chuẩn nhập chính ngạch
Trao đổi với chúng tôi, nhiều chuyên gia cho rằng Việt Nam phải có biện pháp tự vệ, phải có những hàng rào kỹ thuật đủ mạnh khi đàm phán với các nước xuất khẩu sang Việt Nam.
Ông Nguyễn Xuân Dương đề nghị Bộ NN&PTNT sớm có kiến nghị với Nhà nước, Chính phủ để có chính sách đặc thù để tự vệ, giúp ngành chăn nuôi phát triển bền vững.
Ông Lê Văn Thông – phó chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi gia súc lớn Việt Nam – đề nghị Bộ NN&PTNT kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ gia súc sống qua biên giới vào Việt Nam vì nguồn lây lan dịch bệnh khó kiểm soát, nguồn thực phẩm thiếu an toàn, không kiểm soát được tận gốc.
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến cũng chỉ đạo Cục Thú y cần rà soát lại các quy định của ngành để siết chặt việc nhập khẩu thịt. “Rà soát việc tổ chức lấy mẫu, đồng thời phải làm nghiêm việc tổ chức kiểm tra, kiểm soát sản phẩm thịt nhập khẩu” – ông Tiến yêu cầu.
Ngoài ra theo ông Tiến, việc nhập lậu gia súc, gia cầm không được kiểm soát chặt chẽ là một trong những nguyên nhân khiến ngành chăn nuôi trong nước có thêm một năm “mệt mỏi”.
“Để bà con, doanh nghiệp như thế này, phải giải được bài toán về vấn đề nhập lậu, nhập khẩu và xuất khẩu, ngành chăn nuôi mới phát triển bền vững” – ông Tiến nói.
Nhận định tình hình buôn lậu còn diễn biến rất phức tạp, nhất là dịp Tết Nguyên đán này, ông Tiến yêu cầu các đơn vị thuộc bộ phối hợp cùng các bộ, ngành liên quan, đặc biệt là cơ quan công an, để tăng cường kiểm tra, kiểm soát, xử lý việc buôn lậu gia súc gia cầm và xem xét khởi tố một số vụ buôn lậu để tăng tính răn đe.
Nhập lậu có sự tiếp tay của các cơ quan ở địa phương Nhập lậu có sự tiếp tay của các cơ quan ở địa phương
Thông tin từ C05 (Bộ Công an) cho biết tình trạng nhập lậu động vật và sản phẩm động vật qua biên giới diễn biến phức tạp. Qua trinh sát ở 20 tỉnh biên giới mới đây, cơ quan này phát hiện có tình trạng nhập lậu rất nhiều gà Thái Lan, Hàn Quốc. Và chỉ cần qua Lào sẽ trở thành gà thông thường vì Việt Nam không kiểm dịch.
Theo như được chia sẽ, ở Thái Lan chỉ 37.000 đồng/kg, về đến Bình Phước và Quảng Trị là 42.000 đồng/kg, trong khi heo hơi trong nước 50.000 đồng/kg, tính ra lãi 8.000 đồng/kg. Hoạt động nhập lậu này có sự tiếp tay của các cơ quan ở địa phương. Chỉ cần 3 triệu đồng là có một giấy phép đi qua một tỉnh, thêm 3 triệu nữa thì lô hàng đó trở thành heo nội địa, trong khi chúng ta không thể phân định được loài nào, xuất phát từ đâu.
