Từ rất lâu trước đây, để thụ tinh cho heo nái, người chăn nuôi thường sử dụng biện pháp phối giống tự nhiên giữa hai cá thể heo nái và heo đực khá phức tạp. Cùng với sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật chăn nuôi, các phương pháp thụ tinh nhân tạo cho heo đã ra đời đáp ứng sự phát triển của ngành chăn nuôi, nâng cao chất lượng con giống và thuận tiện hơn cho người chăn nuôi. 

Thụ tinh nhân tạo cho heo là kĩ thuật sử dụng các dụng cụ chuyên dụng để đưa tinh dịch của heo đực giống vào trong tử cung heo nái tại thời điểm động dục (hay còn gọi là thời điểm rụng trứng) làm heo nái mang thai. Hay nói khác đi, thụ tinh nhân tạo cho heo là phối giống không có sự tiếp xúc giữa hai cá thể đực, cái. Con người sẽ dùng một sợi dây cao su thắt phần sau của heo nái lại để phần mông phình to ra rồi cho ống dẫn tinh vào theo âm đạo rồi đưa tinh dịch vào trong cơ thể heo nái.

I. Phương pháp phối giống

Có ba phương pháp phối giống heo sau: 

– Phối đơn: Sử dụng tinh heo giống của một con đực bơm một liều duy nhất vào thời điểm heo nái rụng trứng.

– Phối lặp: Dùng tinh heo giống của một con đực bơm nhiều lần (khoảng 12 hoặc 24 giờ bơm lặp lại) vào thời điểm heo nái rụng trứng.

– Phối kép: Sử dụng tinh heo giống của hai hoặc ba con đực hòa trộn trong một lần bơm, hoặc bơm tinh từng loại giống cách nhau chừng 5 – 10 phút vào thời điểm heo nái rụng trứng.

II. Ưu điểm 

Việc sử dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo cho heo nái tốn ít chi phí, an toàn để đưa nguồn gen mới, quý hiếm vào đàn heo của hộ gia đình, trang trại. Tăng năng suất sinh sản, kiểm soát và cải tiến di truyền giống, chất lượng và tính đồng đều của đàn heo. Ngoài ra, khắc phục được sự không tương đồng về kích thước giữa heo đực giống và heo nái. Đỡ tốn công di chuyển heo đực giống. Giảm khả năng lây truyền các bệnh truyền nhiễm trong trường hợp heo đực giống hoặc heo nái đang nhiễm bệnh…

III. Cách chọn tinh heo đực giống

Hiện tại, có 3 giống đực đã được cải tiến để thụ tinh nhân tạo là giống Yorshire (Anh), Landrace (Na Uy), Duroc (Đan Mạch), bởi chúng có những ưu điểm vượt trội như: thuần chủng, ngoại hình đẹp; tỷ lệ nạc cao, mau lớn, khỏe; thụ tinh sẽ không bị trùng huyết, cận huyết.

 

Thời gian thích hợp để gieo tinh: Trong quá trình rụng trứng của heo nái, buồng trứng sẽ rụng trứng trong khoảng 40 giờ (dao động từ khoảng 36 – 50 giờ) sau khi bắt đầu động dục. Cần lưu ý là trứng của heo nái có tuổi thọ rất ngắn, chúng chỉ tồn tại khoảng 6 giờ trong ống dẫn trứng sau đó sẽ giảm dần chức năng hoạt động. Nên thực hiện thụ tinh hai lần liên tiếp, cách nhau khoảng từ 12 – 16 giờ để đạt được kết quả tốt nhất. Nếu dùng phương pháp phối đơn thì nên thực hiện sau 24 – 32 giờ heo nái có hiện tượng “động dục”.

IV. Phát hiện động dục ở heo nái 

Phát hiện tình trạng động dục trên heo nái hậu bị và heo nái rạ rất quan trọng đối với việc thụ tinh nhân tạo, vì đúng thời điểm động dục thì quá trình thụ tinh nhân tạo mới mang lại hiệu quả cao.

1. Phát hiện động dục lần đầu của heo nái hậu bị

Tuổi động dục lần đầu của heo cái thường ở 4 – 5 tháng tuổi, trọng lượng heo đạt từ 30 – 40 kg (đối với giống heo Móng Cái). Còn heo cái lai ngoại với giống nội thời gian động dục dài hơn khoảng 6 tháng tuổi, trọng lượng heo đạt từ 70 – 75kg. Giống heo ngoại tuổi động dục là 6 – 7 tháng khi trọng lượng đạt 100 – 110kg.

Trong lần động dục đầu tiên hoặc một vài lần tiếp theo, người ta thường không cho phối giống, vì cơ quan sinh sản của heo cái chưa hoàn thiện, cộng thêm số trứng rụng ít nên số con đẻ ra cũng ít hơn. Vì vậy, nên phối giống khi heo nái đã qua 2 –đến 3 chu kỳ động dục để đảm bảo sức khỏe cho heo nái và kéo dài thời gian sử dụng (trên 10 lứa).

Tuy nhiên, heo bỏ qua vài lần động dục đầu tiên không nên cho ăn sai khẩu phần, thừa hoặc thiếu dinh dưỡng sẽ bị liệt âm (không động dục nữa).  

2. Phát hiện động dục của heo nái rạ

Chu kỳ động dục của heo nái rạ thường diễn ra trong 21 ngày hoặc dao động trong khoảng 17 – 23 ngày, thời gian mỗi lần động dục là 3 – 4 ngày. Sau khi cai sữa heo con 4 – 6 ngày, heo mẹ sẽ có hiện tượng động dục trở lại. Khi động dục, heo nái thường có các biểu hiện sau:

Ngày 1: heo nái đi lại, kêu rít, ăn ít hoặc bỏ ăn, muốn chạy ra khỏi chuồng, âm hộ sưng đỏ, căng mọng, âm hộ xuất hiện nước nhờn dạng lỏng, trong.

Ngày 2: heo nái ít kêu, ít đi lại hơn, thỉnh thoảng nhảy lên lưng heo khác vào buổi sáng. Buổi chiều, âm hộ bớt sưng, có màu hồng nhạt, vết nhăn mờ, dịch nhờn keo dính. Lúc này là thời điểm thích hợp để phối giống nhân cho heo nái.

Ngày 3: âm hộ teo dần, heo cái không thích gần gũi lợn đực nữa, dịch nhờn chảy ra ít, màu trắng đục, không dính, đuôi che âm hộ.

Đôi lúc, các heo nái đang nuôi con đột nhiên động dục sớm khi còn cho con bú (dưới 50 ngày tuổi) nên bỏ qua kỳ động dục này, lần sau thụ tinh sẽ tốt hơn.

V. Chuẩn bị

- Chuẩn bị tinh dịch: Bảo quản tinh dịch ở nơi mát mẻ với nhiệt độ 200C, tránh ánh sáng trực tiếp, không di chuyển, rung lắc, mở nắp ống đựng tinh. Thời gian bảo quản tinh tối đa 3 ngày kể từ ngày lấy tinh và pha chế.

- Chuẩn bị dụng cụ: Lọ hoặc túi đựng tinh; Dụng cụ dẫn tinh; Bộ phận tạo áp lực đẩy tinh vào bên trong; Vaseline.

Nên sát trùng dụng cụ bằng cách đun nóng với nước sôi, để nguội và ráo nước. Vệ sinh âm hộ heo nái và làm ấm tinh dịch. Vệ sinh vùng âm hộ heo nái bằng dung dịch sát khuẩn hoặc cồn 70o, hoặc nước sạch. Vuốt nhẹ vào lưng, mông để heo nái đứng yên, nhẹ nhàng bôi Vaseline vào dẫn tinh quản và âm hộ heo nái. Làm ấm tinh dịch đạt nhiệt độ 35 – 37oC. Tốt nhất là cho nhiệt độ lọ tinh dịch bằng nhiệt độ cơ thể heo nái khoảng 38,5oC để tinh trùng “hồi phục khả năng di động”. Nên kích thích cho heo nái đi vệ sinh tổng thể (tiểu tiện, đại tiện trước khi tiêm).

dụng cụ bảo quản tinh dịch heo đực

que phối tinh nông đầu nhỏ và đầu to

VI. Tiến trình thụ tinh 

Massage nhẹ nhàng vào vùng mông hoặc âm đạo để heo nái đứng yên. Ngồi ngược lên lưng heo hoặc đè chân lên lưng heo, kích thích heo nái, tạo áp lực giữa vai và lưng, áp lực đầu gối vào sườn heo nái và massage nhẹ nhàng khu vực âm hộ, bầu vú của heo nái. Bôi trơn đầu que chuyên dụng với một lượng nhỏ tinh dịch vừa đủ. Thực hiện mở rộng âm đạo của heo nái và đưa đầu dẫn tinh quản vào âm hộ của heo nái, chú ý cần đưa que chếch lên phía trên một chút, đồng thời lắc nhẹ que cho tinh dịch được phân bổ đồng đều. Đưa dẫn tinh quản vào sâu trong âm đạo hết cỡ đến cổ tử cung (cách khoảng 25 – 30cm) thì kéo lùi lại, đưa và xoay nhẹ dẫn tinh quản, lắp ống bơm hay lọ tinh bằng nhựa và bơm tinh dịch vào bên trong. Trường hợp đựng dung dịch tinh bằng lọ nhựa nên bóp nhẹ lọ tinh để tạo áp suất cho heo nái tự hút tinh dịch vào trong. Trường hợp dùng dẫn tinh quản đầu xoắn thì xoay ống dần theo chiều ngược kim đồng hồ, xoay chiều ngược lại để thuận tiện rút ra.

Que phối tinh sử dụng phổ biến hiện nay là loại que phối được sử dụng một lần. Voxivet xin giới thiệu sản phẩm que phối tinh nông giúp cho việc thụ tinh nhân tạo trên heo được dễ dàng, thuận tiện, tránh được các viêm nhiễm so với phương pháp phối trực tiếp, giá sản phẩm tương đối rẻ và cạnh tranh. Có hai loại là:

- Que phối tinh nông đầu nhỏ: dùng cho heo nái tơ.

- Que phối tinh nông đầu lớn: dùng cho heo nái rạ.

hướng dẫn thụ tinh cho heo nái

* Lưu ý 

Để thụ tinh cho heo nái thành công, người chăn nuôi hoặc kỹ thuật viên phối tinh cần chú ý:

- Không cho heo nái ăn uống no trước khi bơm tinh dịch.

- Hạn chế nái nằm ngay sau khi bơm. Điều khiển sao cho phần mông heo nái cao hơn phần đầu một chút.

- Trong quá trình phối giống nên nhẹ nhàng, không gây áp lực hoặc hung hãn với heo nái…

- Sau khi hoàn tất dẫn tinh, kỹ thuật viên cần ngồi trên lưng heo nái tầm 3 – 5 phút để tinh dịch chảy hết vào trong rồi mới tiến hành rút dẫn tinh quản ra khỏi cơ thể heo.

- Sử dụng thiết bị sạch cho mỗi lần thụ tinh. 

- Thời gian thụ tinh cho heo nên thực hiện khoảng 5 – 10 phút.

- Tránh tổn thương thành tử cung của heo nái trong quá trình thụ tinh.

- Tinh dịch trước khi thụ tinh phải được bảo quản ở nhiệt độ dưới 20oC trong tủ chuyên dụng, có nhiệt kế để đo nhiệt độ.

- Ghi chép ngày phối giống để xác định ngày đẻ của heo nái trong trường hợp thụ tinh thành công.

- Cẩn thận khóa que phối tinh đầu xốp vào cổ tử cung heo nái. Chờ cho tinh dịch chảy chậm hết vào trong cơ thể. Lưu ý theo dõi hiện tượng tắc nghẽn ống thông và tinh dịch chảy ngược xem có đúng quy trình hay chưa.

 

Bình luận của bạn sẽ được duyệt trước khi đăng lên